|
| |
29.03.1923
- 31.12.1994 | | |
| | |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Hkkjrh;
laL-fr esa nhokyh dk viuk egRo gSA O;kikjh
oxZ ds fy, rks [kklrkSj ijA fQj ;g O;olk;
pkgs flusek dk gks ;k v[kckj dkA ekuk tkrk
gS] fd ml fnu fn, dh ykS ns[kdj euq";
vius vxys o"kZ ds Hkfo"; dk vuqeku
yxkrk gSA ;fn ,sls eaxye; çlax ij
fdlh 'kqHkfpard fe= ls vkidh nks&nks
ckrsa gks tk,a rks D;k vuqHko gksxkA esjs
lkFk ;gh gqvkA
31 vDVwcj 1959A nhokyh dk fnuA eSa mlh fnu
'kke dks esokM+ ds lifjokj nkSjs ls ykSVk
FkkA >kM+& cqgkjdj ?kj dks ltk laokj
dj cSBs gh Fks fd iafMr 'kkjnkpj.k frokjh
nhokyh feyus vk x,A v= dq'kya r=kLrq tSlh
vkSipkfjd ppkZ ds ckn mUgksaus lwpuk nh
fd eè;çns'k çknsf'kd
dkaxzsl desVh dh vkxkeh vè;{krk ds
fy, mUgksaus Jh ewypan ns'kygjk dk uke lkspk
gSA le; ij ;gh çLrko djsaxsA vpkud
gh esjs eqag ls fudy x;kA
^ cgqr vPNh ilan rks ugha gSA^
^vc ikVÊ us r; dj fy;k gS rks mUgsa
gh liksVZ djuk gSA^
^t:j dhft,A 'kk;n eq>s bl ikVÊ
esa 'kkfey ugha le>k x;kA^
^ugha HkkbZ] rqe Hkh bl ikVÊ esa gksA
tc QSlyk dj fy;k gS rks lcdks gh ekuuk gSA^
^frokjhth] tc eSa uo&Hkkjr esa lfoZl
esa Fkk rc gh ns'kygjk th dk leFkZu ugha
dj ldk rks vkt vius [kqn ds v[kckj esa rks
;g laHko gh ugha jgkA^
^nsu oh gso ikfVZax vkQ n ostA^ ¼rc
gekjs jkLrs vyx& vyx gSa½A
^nsV~l vky jkbVA^ ¼;gh Bhd gS½
eSaus laf{kIr lk mÙkj fn;kA frokjh
th f[kUu gksdj py fn,A
,su nhokyh ds fnu fdlh fe= ls jkLrs vyx
gks tk,a rks eu mnkl gks tkuk vk'p;Ztud
ughaA 'kk;n ;g esjs LoHkko dk gh nks"k
gS fd eSa udsy caèkokdj nljs ds ihNs
pyus dk vknh ugha gwaA
Jh 'kkjnk pj.k frokjh ls esjk ifjp; dgykus
yk;d ifjp; 1957 esa gqvkA eSa mu fnuksa
Hkksiky esa uo&Hkkjr dk dke ns[krk FkkA
frokjhth foèkk;d gksdj igyh ckj Hkksiky
vk, FksA muds Hkkats M- jktsÜoj
xq: mUgsa feyokus esjs ?kj ys vk,A vPNk
[kklk ifjp; gqvkA [kwc jktuSfrd ppkZ gqbZA
oSls frokjh th ls esjk ;g igyk ifjp; ugha
FkkA 1946 esa eè;çns'k foèkkulHkk
ds u, pquko gq, FksA Lokèkhurk dh
?kM+h lfUudV FkhA lkjk jk"Vª fodkl
dh lhf<;+ksa dh vksj fugkj jgk FkkA og
{k.k vk x;k rFkk çèkkuea=h
¼rc ;gh in Fkk½ ia- jfo'kadj
'kqDy dh ljdkj us flusek fVfdVksa ij vçR;kf'kr
cM+k djkèkku dj fn;kA bl VSDl o`f)
dk fojksèk djus ds fy, lh-lh-lh-,-
¼lsaVªy lfdZV flus ,lks-½
dh eè;çns'k 'kk[kk us yack
vfHk;ku pyk;kA lkjs flus forjd rFkk çn'kZdksa
dh ,d taxh lHkk ukxiqj esa vk;ksftr dh x;hA
rc uo&Hkkjr ds jk;iqj çfrfufèk
Jh f'koyky tk;loky us jk;lkgc 'kkjnk pj.k
frokjh ls esjk igyk ifjp; djk;kA frokjh
th vius O;kolkf;d lEesyu esa O;Lr Fks vkSj
eSa vfèkd ls vfèkd flus forjdksa
ls feyus esaA ifjp; gqvk] u gqvk] cjkcj
jgkA
ysfdu 10 lky ckn foèkk;d gks tkus
ij frokjhth ds fudV vkus dk [kwc volj feykA
os Hkksiky vkrs rks 10&5 fe=ksa dh Vksyh
lkFk jgrhA esjs fuokl ij bu fe=ksa dh yach
cSBdsa Hkh gksrhaA jktuhfr ij ppkZ gksuk
rks lkekU; Fkk ghA lelkef;d jktuhfr esa
ijLij foÜokl c<+kA ;s lacaèk
brus çxk<+ gq, fd ikfjokfjd tSls
gks x,A esjs ekrk& firk dks Hkh os oSlk
gh vknj nsrsA
1957 esa uo&Hkkjr lewg dh vksj ls eè;çns'k
Øfudy dk çdk'ku çkjaHk
gqvkA yacs ?kkVs dh iwfrZ ds fy, ,d fyfeVsM
daiuh dk xBu fd;k x;kA frokjhth us eq>s
vkÜoLr fd;k fd NÙkhlx<+ {ks=
esa Hkh dqN vPNs va'kèkkjh rS;kj
fd, tk ldrs gSaA muds vkea=.k ij esa jk;iqj
vk;kA jk;iqj uxj esa gesa eupkgh lQyrk ugha
feyhA os eq>s èkerjh] dkadsj rFkk
txnyiqj Hkh ys x,A ogka ls Hkh ge dksjs
ykSV vk,A ijUrq frokjh th ls lkfUuè;
gqvk] ;g Hkh ,d miyfCèk FkhA
1958 esa esjs muds chp çns'k dkaxzslkè;{k
ds pquko dks ysdj erSD; ugha jgkA os egar
y{ehukjk;.knkl th dk leFkZu dj jgs Fks ftUgsa
ia- }kjdk çlkn feJ rFkk eq[;ea=h
M- dSyk'kukFk dkVtw dk leFkZu Fkk
vkSj eSa Jh dk'kh çlkn ikaMs dk egar
ds fy, leFkZu tqVkus esa mUgksaus NÙkhlx<+
esa dkQh HkkxnkSM+ dhA txg& txg ls eq>s
VsyhQksu ij lwpuk Hkh nsrs jgs fd mudk vfHk;ku
fdl rsth ls py jgk gSA ,d Qksu ij ;g Hkh
[kcj fd os ,d nks clsa ysdj çns'k
dkaxzsl çfrfufèk;ksa dks ysdj
Hkksiky igqap jgs gSaA eq>s ;g lykg Hkh
fd ikaMsth dk uke okil ys fy;k tk,A NÙkhlx<+
esa mUgsa ,d Hkh oksV ugha feysxkA 1920
ls yxkrkj foèkk;d jgs ikaMs th inksa
ls nwj gh jgs FksA fQj M- dkVtw rFkk
feJth dk egarth dks leFkZuA ikaMsth [kM+s
gh ugha gq,A fQj Hkh frokjh th dh laxBu
{kerk dh ,d ckuxh rks feyh ghA
1958 esa gh eSa uo&Hkkjr ls i`Fkd gks
x;kA dqN u dqN rks djuk gh FkkA fHkykbZ
esa vkS|ksfxd fodkl u;h djoV ys jgk FkkA
eSaus jk;iqj ls gh v[kckj fudkyus dk fu.kZ;
fd;kA frokjhth dks tc ;g ekywe gqvk rks
mUgksaus iwjs lg;ksx dk vkÜoklu fn;kA
esjs fopkj dh uhao iDdh gks x;hA
Qjojh 1959 esa jk;iqj vkdj eSaus bl ladYi
dks ewrZ:i nsus dh ;kstuk cukbZA frokjhth
ds mRlkg vkSj lg;ksx ds os {k.k eq>s
vHkh Hkh jksekafpr dj tkrs gSaA mUgksaus
Jh gjxksiky nEekuh dks cqykdj ';ke Vdht
jksM fLFkr cqfy;u ,Dlpsat fcfYMax bl v[kckj
ds fy, r; djk nhA Vkbi dh isfV;ksa dh fcfYV;ka
mUgksaus gh NqM+okbZaA rkRi;Z ;g fd esjh
lkjh ftEesnkjh] mUgksaus vius daèkksa
ij mBk yhA vçSy esa ge yksx 'ubZnqfu;kÓ
çkjaHk djus ds fy, jk;iqj igqaps
rks eSa] Jh vHk; Ntykuh rFkk Jh jkepaæ
uhek dksbZ ,d Ms<+ ekg rd muds gh vfrfFk
jgsA ge yksx jkf= esa 2&3 cts rd v[kckj
fudkyus esa O;Lr jgrs vkSj frokjhth gekjs
lkFk cSBs jgrs] fQj ?kj ys tkrs vkSj mruh
jkr dks gekjs lkFk gh Hkkstu djrsA nksigj
esa Hkh ge yksxksa dh pk; ';ke Vkdht esa
gksrhA 'ubZnqfu;kÓ ds ;s çkjafHkd
fnu&ekg ,d lq[kn Le`fr gSA rc bl foMacuk
dks D;k dgk tk, fd lkr eghuksa esa gh ge
yksxksa ds jkLrs vyx gks x,A bl vyxko ds
ckotwn ';ke Vkdht dh cSBdsa cjkcj terh jghaA
dqN fnuksa ckn ;g Øe Hkh lekIr t:j
gks x;k fdUrq ;nkdnk laidZ cuk jgkA
frokjhth dh xtc ;knnk'r FkhA esjk [;ky gS
fd os jk;iqj ds yxHkx gj O;fä dks ukeèkke
ls tkurs FksA dc fdlus D;k dke dgk gS mudk
ekufld Mk;jh esa dqN bl rjg fLFkj gks tkrs
Fks fd tc tks ;kpd feyk] mlds ckn 'kq: djus
ds igys gh ¼frokjhth us ½
D;k dkjZokbZ dh] ;g mls crk fn;k tkrk FkkA
t:jh ugha fd frokjh th us mu lcds dke fd,
gh gksaA vkèks dke rks lkekU; çfØ;k
esa gks tkrs Fks] 25 çfr'kr frokjhth
ds ç;kl ls fl) gksrs vkSj ckdh ds
fy, muds ikl dksbZ u dksbZ nyhy ekStwn gksrhA
brus yksxksa vkSj muds dk;ksZa dk bruk fcUnqokj
Lej.k j[kus okyk eSaus nwljk dksbZ O;fä
ugha ns[kkA vusd o"kksZa rd lqcg muds
;gka yksxksa dk etek yxrs eSaus ns[kk gSA
'kke dks Vkdht esa ;k jkLrk pyrs os brus
yksxksa dks laHkkyrs jgrs fd eq>s vk'p;Z
gksrkA
vU; yksxksa }kjk vatke fn, x, dk;ksZa dk
Js; ysus esa Hkh frokjh th dks dksbZ f>>d
ugha gksrh FkhA ,d ,slk gh çlax esjs
lkFk ?kfVr gqvkA
jk;iqj esa VsyhQksu {kerk cgqr de FkhA lekpkj
i=ksa dks Hkh u, dusD'ku ugha fey ik jgs
FksA esjs fuokl dh rks ckr gh nwj] ubZ nqfu;k
dk;kZy; esa Hkh lkjh dksf'k'kksa ds ckn
VsyhQksu ugha yx ldkA ,d fnu vpkud frokjh
th dh [kcj vk;h fd vkt gekjs nrj esa VsyhQksu
yx tk,xkA mUgksaus crk;k fd bVkjlh tkrs
le; mudk Hkkatk ukxiqj esa #dk FkkA lgk;d
ih-,e-th- Jh 'kqDy frokjhth ds fj'rsnkj
FksA ;g Hkkatk muls feyk vkSj gekjh rdyhQ
crkbZA Jh 'kqDy us gkFkksa gkFk VsyhQksu
yxkus ds vkns'k tkjh dj fn,A eq>s frokjh
th dh bl lwpuk ls vk'p;Z gqvkA mudk Hkkatk
rks fcykliqj ds jkLrs bVkjlh x;k gS] ;g
ukxiqj chp esa dgka iM+kA ij frokjhth us
nyhy nh fd fopkj cnydj mls ukxiqj ds jkLrs
ls gh jokuk fd;k gSA eu gh eu eqLdjkdj eSa
pqi gks x;kA lPpkbZ ;g Fkh fd eSaus rRdkyhu
lapkj jkT;ea=h Jh jktcgknqj dks i= fy[kdj
viuh dfBukbZ crkbZ FkhA muls esjk FkksM+k
lk iwoZ ifjp; FkkA mUgksaus nrj esa VsyhQksu
yxkus ds vkns'k ukxiqj Hkst fn, FksA tc
frokjh th us VsyhQksu yxus dh ;g [kcj nh
rc Jh jktcgknqj ds vkns'k dh çfr
esjs lkeus Vscy ij j[kh FkhA njvly] mUgsa
VsyhQksu foHkkx ds gh fdlh O;fä us
gekjs ;gk VsyhQksu yxkus ds vkns'k dh [kcj
nh Fkh vkSj frokjh th us fuLladksp Js; ysus
esa dksrkgh ugha cjrhA
mudh Rofjr cqf) ,sls le; cgqr dke vkrh FkhA
NÙkhlx<+ psEcj vkQ dkelZ ,.M baMLVªht
dk xBu djus Jh xksoèkZu nkl ckxM+h
us nkSM+ èkwi dh] vè;{k cus
Jh 'kkjnk pj.k frokjhA jk;iqj esa foÜofo|ky;
dh LFkkiuk ds fy, Jh ';kekpj.k 'kqDy us
NÙkhlx<+ rFkk jk;iqj ds lkekU;
ukxfjdksa dh cSBd vkeaf=r dh] ,u oä
ij la;kstd gks x, frokjh thA os u rks blesa
dksbZ cqjkbZ ekurs Fks vkSj u ;g dgus esa
fd os ges'kk ljdkj ds lkFk jgs gSaA jk;iqj
ds flfoy ltZu M- vkj-ds- frokjh dk
rcknyk #dokus mUgksaus M- dkVtw dks
Qksu fd;k rks ;g dguk ugha Hkwys fd ljdkj
dksbZ Hkh jgs] os mlds leFkZd jgs gSaA eSaus
mudk è;ku vkdf"kZr fd;k fd bldk
;g vFkZ yxk;k tk ldrk gS fd vki ljdkj ijLr
gksus dh nqgkbZ ns jgs gSa rks mudk fufoZdkj
mÙkj Fkk] 'Bhd ckr gSA LojkT; fey
x;k ojuk eSa 1 tuojh dks jk;cgknqj gks tkrkA
egarth us 15 vxLr dks [kknh dk dqjrk&
ik;tkek ifguk fn;k rks dkaxzslh gks x;kAÓ
'kk;n gh dksbZ O;fä vius vrhr dks bl
xkSjo ds lkFk c[kku dj ldsA
uxj ds tkus ekus odhy ,oa lektoknh usrk
Jh cqykdhyky iqtkjh ls frokjhth dh dHkh
ugha iVhA ijUrq lkaL-frd leUo; bruk fd gj
R;kSgkj ij frokjhth mudk vfHkoknu djus t:j
vkrsA 1967 esa iqtkjh th dks jk;iqj ls rFkk
frokjh th dks èkerjh ls foèkkulHkk
dk dkaxzsl fVfdV feykA frokjhth us èkerjh
ls ukekadu nkf[ky ugha fd;k] os jk;iqj ls
gh funZyh; çR;k'kh gksdj pquko yM+s
vkSj thrsA ;g thr Hkh vkdfLed FkhA iqtkjh
th ds fot;h gksus ds iwjs vklkj FksA dysDVj
Jh Hkkos rFkk xqIrpj lsok dh ;gh fjiksVZ
FkhA fQj Hkh Jh fo|kpj.k 'kqDy us ,d vkelHkk
j[kok nhA nksuksa mEehnokjksa dh lHkk,a
vkeus& lkeusA gqYyM+ gksuk gh FkkA iqfyl
us ykfB;ka pyk;ha ftlesa egar y{ehukjk;.k
nkl vkSj frokjh th nksuksa gh ?kk;y gq,A
nwljs gh fnu vko';drkuqlkj ifê;ka
ckaèkdj egarth vkSj frokjh th us
thi ij uxj Hkze.k fd;kA egarth us 'ujfi'kkp
Hkkos dh ykur eyker dhA Jherh frokjh vius
lqgkx dh j{kk ds uke ij çpkj esa
tqV x;haA ckth cny x;hA thrus okys iqtkjh
th dks frokjh th ls f'kdLr >syuh iM+hA
blh o"kZ frokjh th us ,d vkSj dfj'ek
fd;kA tqykbZ& vxLr 1967 esa eè;çns'k
esa Hkh nycny gqvkA Lora= foèkk;d
frokjh th dks vius i{k esa djus ds fy, eq[;ea=h
}kjdkçlkn feJ ls ppkZ dhA frokjh
th us çLrko fd;k fd jk;iqj uxjikfydk
dks uxj fuxe esa inksUur dj fn;k tk, rFkk
uxjikfydk Hkax dj nh tk, rks os nycny jksdus
esa dkaxzsl ds lkFk gks tk,axsA feJth us
nksuksa gh vks'k ikfjr dj fn,A foèkkulHkk
esa tc ny cny ij fMohtu gqvk rks frokjh
th vdsys gh ugha ,d nks vkSj foèkk;dksa
dks vius lkFk ?klhV ys x;sA feJth dh ljdkj
rks fxjh gh] jk;iqj uxjikfydk Hkax gks tkus
ls iqtkjh th dh 1957 ls teha vè;{krk
Hkh lekIr gks x;hA eSaus frokjh th ls dgk
fd ',slk djuk uSfrdrk ugha gSA vki dkaxzsl
dk lkFk ugha nsuk pkgrs Fks rks feJth ls
le>kSrk djus dh D;k t:jr FkhAÓ
mudk lhèkk mÙkj Fkk] ',ojhfFkax
bt Qs;j bu yo ,.M ikfyfVDlÓ ¼isze
vkSj jktuhfr esa lc tk;t gS½A bl
mÙkj ds ckn dgus dks cpk gh D;k\
Jh xksfoUnukjk;.k flag ds eaf=eaMy esa frokjh
th Lok;Ùk 'kklu jkT; ea=h gq,A mUgksaus
uxj fuxe esa vius i{kèkj vfèkdkfj;ksa
dks iquZLFkkZfir fd;k vkSj ftUgsa fojksèkh
ekurs Fks] mudk VªkalQj dj fn;kA os
;g Hkh ugha Hkwys fd uxjikfydkè;{k
Jh cqykdhyky iqtkjh us ubZ nqfu;k dks th-bZ-
jksM ij ,d Hkw[k.M vkoafVr fd;k gSA uxjfuxe
us ,d iksLVeSu dks iVkdj ^ubZnqfu;k^ dks
fy[ks ,d jftLVMZ uksfVl dks ^ysus ls badkj^
fy[kkdj Hkw[k.M dk og vkoaVu Hkh jí
dj fn;kA ;g fdLlk tc eq>s ekywe gqvk
rks eSaus mPpkfèkdkfj;ksa ls iksLVeSu
dh f'kdk;r dhA cPpksa dh nqgkbZ] [kkus ihus
ds ykys iM+ tkus vkSj ukSdjh ls cj[kkLr
gksdj tsy tkus tSlh dYiuk us mls Hk;Hkhr
dj fn;kA ,sls vijkèkh ;kpd dks {keknku
djus ds flok; esjs ikl dksbZ pkjk ugha FkkA
frokjhth vfèkd le; rd jkT;ea=h Hkh
ugha jg ldsA mTtSu dk dqaHk esyk mudh ns[kjs[k
esa gh laiUu gqvkA tgka ,dkèk djksM+
dk [kpZ gks] ogka FkksM+s cgqr ?kiys gksrs
gh gSaA yksxksa us jktekrk flafèk;k
ds dku HkjsA Xokfy;j rFkk mTtSu ds dykdkjksa@dkexkjksa
dh mis{kk dh xqgkj yxk;hA jktkekrk ds ladsr
ij Jh xksfoUn ukjk;.k flag us frokjhth ls
R;kxi= ys fy;kA
frokjh th igyh ckj gh jkT;ea=h gq, gksa
;g Hkh ughaA 1963 esa Jh Hkxoar jko eaMyksbZ
ds eaf=eaMy esa Hkh os pkj N: ekg rd jkT;ea=h
jgs FksA foèkkulHkk esa viuh dk;Z{kerk
çnf'kZr dj ldus ds iwoZ gh eaMyksbZ
eaf=eaMy dh lekfIr ds lkFk frokjhth Hkh
'kklu ls gV x,A ;ksa frokjhth dks Lok;Ùk
'kklu dk yack vuqHko FkkA iqjkus eè;çns'k
esa ia- jfo'kadj 'kqDy us frokjhth dks jk;iqj
uxjikfydk dk ç'kkld fu;qä fd;k
FkkA bfrgkl esa os igys xSj ljdkjh ç'kkld
FksA mUgksaus viuh dk;Z{kerk dk ifjp; fn;k
FkkA tc os ineqä gq, rks uxjikfydk
ds dks"k esa vPNh uxn jde tek FkhA
vius 'k=q le>s tkus okys O;fä;ksa
dks frokjh th ekQ djuk ugha tkurs FksA esjs
muds chp dksbZ çfrLièkkZ u
gksrs gq, Hkh ,d ruko cu x;k FkkA tkus fdruh
ckj mUgksaus ubZnqfu;k ds flusek foKkiu
can djok, gksaxsA vius flusekvksa ds rks
fd, gh] nwljksa ds Hkh djk,A rdZ flQZ bruk
fd vc ubZ nqfu;k viuk isij ugha gSA ,d ckj
jkf= dks 4 cts mUgksaus eq>s Qksu fd;kA
eq>s ;kn ugha vkrk fd bl ruko ds ckn
Hkh esjs v[kckj us dHkh mudk fojksèk
fd;k gksA pquko esa iqtkjh th ds leFkZu
ds ckotwn frokjh th ds fojksèk esa
,d 'kCn ughaA fQj Hkh mUgksaus eq>s psrkouh
nhA 'vkbZ Qksj okuZ ;wAÓ ¼eSa
rqEgsa iwoZ psrkouh nsrk gwaA½
bankSj dk uacj nksA vHkh ykHkpanth ls ckr
djrk gwaA esjh le> esa bl vkØks'k
dk dksbZ dkj.k ugha vk;kA ;ksa Hkh 4 cts
lqcg dksbZ Qksu djus dk oä ugha gksrkA
eSaus Hkh ;g iwoZ psrkouh mlh ddZ'k Loj
esa Lohdkj dj yhA ;g Hkh fuosnu dj fn;k
fd eSa bl le; vkSj ,sls VsyhQksu lquus dk
vknh ugha gwa] os tks pkgsa djsa] Hkfo";
esa eq>s Qksu u djsaA
1967&72 ds ckn frokjh th foèkk;d
ugha gq,A ,dkèk ckj mUgksaus pquko
yM+k Hkh rks ijkftr gks x,A 72 rd mudk fe=
eaMy dk;e jgkA fQj èkhjs& èkhjs
og Hkh VwV x;kA eq>s 1972 dk foèkkulHkk
pquko Hkh ;kn vkrk gSA jk;iqj foèkkulHkk
{ks= ls dE;qfuLV usrk Jh lqèkhj eqdtÊ
dkaxzsl lefFkZr çR;k'kh gq,A ns'kcUèkq
us mUgsa dqN bl rjg mNkyk fd eq>s lqèkhj
nknk ds thrus dh fpark lrkus yxhA muds ckgj
ls vk, dk;ZdrkZ cgqr mi;ksxh fl) ugha gks
jgs FksA dqN nknk ds çfr esjk lEeku
Hkko vkSj dqN ns'kcUèkq ds vfHk;ku
dh lQyrk dh fQØ us eq>s nknk ds
pquko vfHk;ku esa mrkj fn;kA
frokjh th ds dqN vU; Hkä Hkh nknk ds
pquko dh deku laHkkyus vk x,A frokjh th
ml le; jk;iqj esa ugha FksA os cacbZ esa
vius Hkrhts Jh yfyr frokjh ¼jk;iqj
fodkl çkfèkdj.k ds vè;{k½
dh fpfdRlk djk jgs FksA Jh euksgjyky ;nq
,MoksdsV ¼Hkxoku mudh vkRek dks 'kkafr
ns½pkgrs Fks fd nknk ds pquko vfHk;ku
ds fy, frokjh th cacbZ ls ykSV vk,A os rks
frokjh th ls Qksu ij ppkZ djrs gh] frokjh
th ds Hkks Qksu vkus yxs fd cM+s HkS;k ¼vxzt
Jh ';kekpj.k frokjh½ ls Qksu djk
nsa fd os frokjh th dks jk;iqj tkus dh vuqefr
nsaA eq>s yx jgk Fkk fd frokjhth ds vk,
fcuk gh lqèkhj nknk dh thr lqfuf'pr
gSA ;fn frokjhth vk x;s rks bl thr dk lkjk
Js; os ys tk,axsA esjh dwV cqf) tkxhA eaSus
cM+s HkS;k ls fuosnu fd;k fd 'dE;qfuLV lqèkhj
eqdtÊ thrsa ;k gkjsa] gesa D;k djuk
gSA yfyr dk LokLF; igys gS] pquko ckn esaA
vki NksVs egkjkt ¼'kkjnk pj.k frokjh½
dks cacbZ ls cqyk ysaxs rks ogka MDVjksa
ls ckrphr djus vkSj nkSM+&èkwi
djus dk dke dkSu djsxkA frokjh th ogka gSa
rks muds flusek okys nksLr vkxs ihNs ?kwers
gSaA lc dke QVkQV gks tkrs gSaA ;g vkSj
fdlh ds cwrs dk dke FkksM+s gh gSA fQj lqèkhj
nknk thr Hkh x, rks vius gh etnwjksa dks
HkM++dkus esa mUgsa vkSj rkdr fey tk,xhA^
cM+s HkS;k ds xys ;g rdZ [kwc mrjkA mUgksaus
Jh euksgj yky ;nq dks fujk'k okil dj fn;kA
dkykUrj esa frokjh th dk fe= eaMy Hkax gks
x;kA muds cgqr utnhd jgus okys Hkh: HkS;k
¼Jh jkesÜoj çlkn frokjh½
ckcwyky Vdht ds lrh'kpUæ tSu
vkfn Hkh muls VwV x,A ea>ys HkkbZ Jh
xksihpj.k frokjh vkSj ckn esa cM+s HkS;k
ds fuèku ds ckn os tuthou ls ,dne
mnklhu gks x,A vius flusek O;olk; esa Hkh
#fp ysuk de dj fn;kA vius <ax ls deZB]
l{ke O;fäRo ds ckotwn mudk ,dk,d ekSu
gks tkuk jk;iqj ds lkekftd thou esa ,d fjfä
ys vk;kA
muls esjk erSD; jgk gks ;k erHksnA eSa vkt
Hkh ekurk gaw fd jk;iqj ds lkoZtfud thou
esa mudh deh v[kjrh gSA viuh detksfj;ksa
ds ckotwn mUgksaus jk;iqj dks cgqr dqN fn;kA
mudh {kfriwfrZ 'kk;n yacs le; ckn iwjh gksA
|
| | |
| | |
|